دکتر ستار دارابی

هورمون گرلین (Ghrelin) هورمون چاقی ، که اغلب به عنوان “هورمون گرسنگی” شناخته می‌شود، یک هورمون پپتیدی است که عمدتاً توسط معده تولید می‌شود و نقش مهمی در تنظیم اشتها و متابولیسم بدن دارد.

در این مقاله، به طور جامع به بررسی گرلین، نحوه عملکرد آن، و تأثیراتش بر بدن می‌پردازیم.

هورمون گرلین یا هورمون چاقی چیست؟

هورمون گرلین یا هورمون چاقی چیست؟

گرلین یک هورمون پپتیدی است که توسط سلول‌های خاصی در دیواره معده و روده کوچک تولید می‌شود.

همچنین غدد هیپوفیز و بخش‌هایی از مغز نیز مقادیر کمتری از آن را ترشح می‌کنند. این هورمون برای اولین بار در سال 1999 شناسایی شد و به دلیل تأثیر قوی آن بر تحریک اشتها مورد توجه قرار گرفت.

نحوه عملکرد گرلین

گرلین از طریق سیستم خون به مغز منتقل می‌شود و با گیرنده‌های خاصی در هیپوتالاموس، بخشی از مغز که تنظیم گرسنگی و متابولیسم را بر عهده دارد،

ارتباط برقرار می‌کند. هنگامی که معده خالی است، سطح گرلین افزایش می‌یابد و پیام گرسنگی را به مغز ارسال می‌کند. پس از خوردن غذا، سطح این هورمون کاهش می‌یابد.

تأثیرات گرلین بر بدن

1. تنظیم اشتها و گرسنگی

گرلین یکی از قوی‌ترین محرک‌های اشتها در بدن است. این هورمون پیام‌هایی را به هیپوتالاموس می‌فرستد که باعث افزایش تمایل به خوردن می‌شود. افزایش گرلین در بدن اغلب با احساس گرسنگی همراه است، در حالی که کاهش آن می‌تواند اشتها را سرکوب کند.

2. نقش در متابولیسم انرژی

گرلین علاوه بر تحریک اشتها، بر ذخیره انرژی و متابولیسم نیز تأثیر می‌گذارد. این هورمون می‌تواند بر تنظیم ذخایر چربی بدن و نحوه استفاده از انرژی تأثیر بگذارد.

به عنوان مثال، در دوره‌های گرسنگی یا کمبود کالری، سطح گرلین افزایش می‌یابد تا بدن را به ذخیره چربی و مصرف کمتر انرژی ترغیب کند.

3. اثر بر سیستم هورمونی

گرلین می‌تواند بر سایر هورمون‌ها نیز تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، این هورمون ترشح هورمون رشد (GH) را تحریک می‌کند که نقش مهمی در رشد، ترمیم بافت‌ها و متابولیسم دارد.

4. تأثیر بر خواب و رفتار

تحقیقات نشان داده است که گرلین می‌تواند بر الگوهای خواب و رفتارهای مرتبط با پاداش تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، سطح بالای گرلین ممکن است تمایل به غذاهای پرکالری و شیرین را افزایش دهد.

5. تأثیر بر سلامت قلب و عروق

برخی تحقیقات نشان داده‌اند که گرلین ممکن است اثرات محافظتی بر قلب داشته باشد، از جمله کاهش التهاب و بهبود عملکرد قلبی در شرایط خاص.

6. ارتباط با بیماری‌ها

گرلین در برخی از شرایط پزشکی، از جمله چاقی، دیابت، بی‌اشتهایی عصبی، و سندرم‌های متابولیک نقش دارد. در ادامه به بررسی این ارتباطات می‌پردازیم.

تاثیر عمل لاغری بر سطوح گرلین

تاثیر انواع جراحی لاغری اعم از اسلیو معده و بای پس معده متفاوت از رژیم غذایی است. به این معنی که، بعد از انجام این دو روش جراحی، کاهش ترشح هورمون گرلین بسیار چشمگیر خواهد بود.

به همین دلیل است که تاثیرات جراحی های لاغری بر کاهش وزن، موثرتر از رژیم های غذایی است.

با انجام عمل اسلیو معده فوندوس معده (هورمون گرلین در فوندوس تولید می شود) برداشته می شود. همین موضوع باعث کاهش قابل توجه سطح گرلین یا سرکوب هورمون گرلین (تا حد زیادی) می شود.

سطح لپتین پس از بای پس معده و اسلیو، به محض یک هفته پس از جراحی کم شده و با کاهش چربی بدن این روند کاهش ادامه پیدا می کند. با این تفاسیر به صورت خلاصه:

• با انجام اسلیو و بای پس معده به خصوص اسلیو معده اشتها تا حد قابل توجهی حتی تا دو سال بعد از جراحی کاهش پیدا می کند.
• با انجام این جراحی ها کاهش وزن و کنترل اشتها بسیار آسان تر از قبل عمل است و علت آن تغییرات قابل توجه در هورمون های گرسنگی می باشد.

هورمون گرلین یا هورمون چاقی و وزن بدن

چاقی

در افراد چاق، سطح گرلین معمولاً پایین‌تر است، اما پاسخ بدن به این هورمون ممکن است تغییر کرده باشد. این تغییرات ممکن است باعث افزایش تمایل به خوردن غذاهای پرکالری و کاهش توانایی کنترل وزن شود.

کاهش وزن

در طی کاهش وزن، سطح گرلین افزایش می‌یابد، که می‌تواند یکی از دلایل اصلی دشواری در حفظ کاهش وزن باشد. این هورمون با افزایش گرسنگی و کاهش مصرف انرژی بدن تلاش می‌کند وزن را به حالت اولیه بازگرداند.

گرلین و بیماری‌ها

دیابت

گرلین می‌تواند بر تنظیم قند خون تأثیر بگذارد. برخی از مطالعات نشان داده‌اند که این هورمون ممکن است حساسیت به انسولین را کاهش دهد و خطر دیابت نوع 2 را افزایش دهد.

اختلالات خوردن

گرلین در بی‌اشتهایی عصبی و پرخوری عصبی نقش دارد.

سطح بالای گرلین در افراد مبتلا به بی‌اشتهایی عصبی ممکن است تلاش بدن برای تحریک اشتها باشد. در مقابل، در پرخوری عصبی، این هورمون ممکن است نقشی در افزایش اشتها و تمایل به پرخوری ایفا کند.

سرطان

برخی تحقیقات نشان داده‌اند که گرلین ممکن است در رشد برخی از انواع سرطان، به ویژه سرطان‌های معده و روده، نقش داشته باشد. این نقش هنوز کاملاً مشخص نیست و نیاز به تحقیقات بیشتری دارد.

بیماری‌های قلبی عروقی

گرلین می‌تواند اثرات مثبتی بر سلامت قلب داشته باشد، مانند کاهش فشار خون و بهبود عملکرد عروق. با این حال، اثرات دقیق آن در بیماری‌های قلبی هنوز به طور کامل درک نشده است.

عوامل مؤثر بر سطح گرلین

1. تغذیه و رژیم غذایی

 • وعده‌های غذایی: خوردن غذا باعث کاهش سطح گرلین می‌شود، در حالی که گرسنگی باعث افزایش آن می‌شود.

 • نوع غذا: غذاهای پرچرب و پرکالری ممکن است تأثیر بیشتری بر کاهش سطح گرلین داشته باشند.

2. خواب

کمبود خواب می‌تواند سطح گرلین را افزایش دهد و منجر به افزایش اشتها شود. این یکی از دلایلی است که کم‌خوابی ممکن است با چاقی مرتبط باشد.

3. استرس

استرس می‌تواند بر سطح گرلین تأثیر بگذارد و در برخی افراد باعث افزایش اشتها شود. این رابطه به نوع پاسخ بدن به استرس بستگی دارد.

4. فعالیت بدنی

ورزش ممکن است سطح گرلین را کاهش دهد و اشتها را تحت تأثیر قرار دهد. این تأثیر به نوع و شدت ورزش بستگی دارد.

راه‌های مدیریت سطح هورمون گرلین یا هورمون چاقی

1. تغذیه سالم

 • مصرف وعده‌های غذایی منظم و متعادل می‌تواند سطح گرلین را پایدار نگه دارد.

 • استفاده از غذاهای پر فیبر و پروتئین بالا ممکن است باعث کاهش گرسنگی شود.

2. خواب کافی

داشتن خواب کافی می‌تواند تعادل هورمونی بدن، از جمله گرلین، را بهبود بخشد و از پرخوری جلوگیری کند.

3. کاهش استرس

استفاده از تکنیک‌های مدیریت استرس، مانند مدیتیشن و یوگا، می‌تواند به کنترل اشتها و سطح گرلین کمک کند.

4. فعالیت بدنی منظم

ورزش منظم می‌تواند به کاهش سطح گرلین و بهبود متابولیسم کمک کند.

نتیجه‌گیری

گرلین هورمونی حیاتی در تنظیم اشتها، متابولیسم، و تعادل انرژی بدن است. درک دقیق نحوه عملکرد این هورمون می‌تواند به توسعه روش‌های جدید

برای مدیریت وزن، پیشگیری از بیماری‌های مرتبط با متابولیسم، و بهبود سلامت عمومی کمک کند. توجه به رژیم غذایی، خواب کافی، و مدیریت استرس نقش مهمی در حفظ تعادل گرلین و سلامت بدن ایفا می‌کند.